Nerw kulszowy - budowa, funkcja i możliwe choroby

Naruszenie unerwienia narządów i układów wewnętrznych prowadzi do nieprawidłowego działania ich pracy. Tak więc stan zapalny nerwu kulszowego nie tylko powoduje silny ból nóg, ale może również całkowicie unieruchomić pacjenta. Niedowład, paraliż rozwija się w przypadku braku wykwalifikowanej opieki medycznej.

Co to jest nerw kulszowy?

Nerw kulszowy jest największym splotem włókien nerwowych w ludzkim ciele. Ta anatomiczna struktura znajduje się jednocześnie w kilku częściach ciała, dzieli się na gałęzie. Dzięki temu nerw kontroluje pracę następujących części układu mięśniowo-szkieletowego:

• kręgosłup lędźwiowy;
• dolne kończyny.

Przed rozważeniem sposobu ułożenia nerwu kulszowego należy zauważyć, że dzięki tej strukturze wszystkie duże włókna mięśniowe kończyn dolnych i dolnej części pleców są unerwione. W związku z tym zapalenie lub uszczypnięcie włókien nerwowych nerwu prowadzi do bolesnych odczuć w nogach, ograniczenia ruchu, aż do całkowitego unieruchomienia.

Gdzie jest nerw kulszowy?

Podczas wstępnej diagnozy ważne są cechy topograficzne. Ten największy nerw w splocie krzyżowym zaczyna się w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Splot przechodzi następnie przez otwór mięśnia gruszkowatego (otwór kulszowy). Bezpośrednio w tym miejscu często dochodzi do szczypania włókien nerwu kulszowego. Po przejściu przez mięsień pośladkowy nerw kierowany jest w dół nogi, aw dole podkolanowym dzieli się na nerw strzałkowy i piszczelowy.

Struktura nerwu kulszowego

Największa gałąź obwodowego układu nerwowego ma 3 warstwy. Biorąc pod uwagę bezpośrednio strukturę nerwu kulszowego, jego węzły, lekarze wyróżniają następujące poziomy:

1. Dolny jest reprezentowany przez endoneurium. W rzeczywistości jest to nagromadzenie dużej liczby małych naczyń włosowatych.
2. Średni - krocze, składające się z naczyń krwionośnych o dużej średnicy. Na zewnątrz pokryty jest warstwami luźnej tkanki łącznej, która działa jak poduszka.
3. Górny to epineurium, reprezentowany przez tkankę łączną. Pełni funkcję ochronną, zapobiegając urazom i kompresji leżących pod spodem warstw nerwu.

Co unerwia nerw kulszowy??

Edukacja anatomiczna przekazuje impulsy z mózgu do odcinka lędźwiowego i kończyn dolnych. Bezpośrednio dzięki niemu unerwienie następuje w dolnej części pleców, udach, podudzie i stopach: nerw kulszowy dostarcza impulsy do struktur mięśniowych tych części układu mięśniowo-szkieletowego, które podekscytowane kurczą się i wprawiają nogi w ruch. Wśród dużych formacji mięśniowych unerwianych przez nerw kulszowy:

• wewnętrzny mięsień zasłonowy;
• górny bliźniak;
• kwadratowy mięsień uda;
• dolny bliźniak.

Oprócz tych formacji gałęzie mięśni rozchodzą się w okolicy uda, rozszerzając obszar unerwienia. Obejmuje:

• biceps femoris;
• mięsień półścięgnisty;
• mięśnie półbłoniaste;
• duży czołowy.

Funkcje nerwu kulszowego

Rola tego splotu nerwowego w organizmie człowieka jest nie do przecenienia. Centralna funkcja nerwu kulszowego: przekazywanie wszystkich impulsów z mózgu przez rdzeń kręgowy do włókien mięśniowych kończyn dolnych. Duża liczba korzeni rozciągających się z rdzenia kręgowego na różnych poziomach zapewnia unerwienie wszystkich struktur anatomicznych. Z tego powodu nerw kulszowy zapewnia:

• wrażliwość skóry w obszarach unerwienia;
• przewodzenie impulsów motorycznych do włókien mięśniowych, które rozciągają dolną część pleców, biodro;
• zapewnia zgięcie stawu kolanowego;
• odpowiedzialny za unerwienie mięśni podnoszących stopę.

Choroby nerwu kulszowego

W większości przypadków przerwanie nerwu wiąże się z jego uszczypnięciem i późniejszym procesem zapalnym. Neuralgii nerwu kulszowego zawsze towarzyszą silne bolesne odczucia. Tak bardzo zmieniają zwykły tryb życia, zmniejszają wydolność, że pacjent zmuszony jest do całkowitego ograniczenia ruchów. W przypadku braku odpowiedniej terapii choroba postępuje, co ostatecznie może doprowadzić do rozwoju niedowładów kończyn dolnych, paraliżu. Niepełnosprawność jest głównym powikłaniem uszkodzenia nerwu kulszowego.

Przyczyny choroby nerwu kulszowego

Proces zapalny wpływający na nerw jest powszechnie określany jako rwa kulszowa. Rozwija się na tle szczypania splotu nerwowego, który zaczyna otrzymywać mniej niezbędnych składników odżywczych. Podobne przyczyny rwy kulszowej w większości przypadków są związane z chorobami kręgosłupa, stawów i urazami. Jak pokazują obserwacje medyczne, nawet nieudane wstrzyknięcie do mięśnia pośladkowego może prowadzić do zapalenia nerwów. Wśród głównych czynników wywołujących choroby nerwu kulszowego są:

• uraz nerwu (uraz, skaleczenia, siniaki);
• patologia układu mięśniowo-szkieletowego: przepuklina międzykręgowa, osteochondroza, dna;
• choroby zakaźne okolicy miednicy, choroby ginekologiczne;
• zakrzepica żył kończyn dolnych;
• częste podnoszenie ciężarów;
• procesy nowotworowe w obszarze lokalizacji nerwów;
• częsta hipotermia.

Choroby nerwu kulszowego - objawy

Fakt, że boli nerw kulszowy, można stwierdzić poprzez lokalizację nieprzyjemnych wrażeń. W większości przypadków rwa kulszowa zaczyna się od niewielkich bólów, przerażającego uczucia na skórze, które pojawia się w okolicy lędźwiowej, pośladkach. Jednocześnie pacjenci skarżą się na uczucie ciężkości nóg, zmęczenie. Następnie ból przechodzi do tylnej części uda, podudzia i stopy, w niektórych przypadkach sięgając do czubków palców. Pacjenci mogą opisywać naturę bólu na różne sposoby:

• strzelanie;
• palenie;
• ciągnięcie;
• szwy;
• zbolały.

Charakterystyczną cechą jest niestałość bólu. Mogą się nasilić, osłabić lub na chwilę całkowicie zniknąć. W większości przypadków zmiana dotyczy jednej nogi. Stopniowy postęp choroby może powodować utrzymujące się skurcze mięśni kończyny dolnej, spadek jej masy mięśniowej i doprowadzić w przyszłości do całkowitego unieruchomienia..

Jak leczyć nerw kulszowy?

Najpierw musisz upewnić się, że obserwowane bolesne odczucia są bezpośrednio związane z rwą kulszową. Do tego potrzebujesz:

• skonsultuj się z neurologiem;
• poddać się badaniu (rezonans magnetyczny, prześwietlenie, badanie krwi, płyn mózgowo-rdzeniowy).

Po postawieniu diagnozy rozpoczyna się kompleksowa terapia. Polega na jednoczesnym zastosowaniu kilku technik. Jak pozbyć się bólu nerwu kulszowego - w każdym przypadku określa lekarz. W ramach leczenia wyróżnia się następujące metody:

1. Leki: leki przeciwzapalne (diklofenak, ibuprofen), leki przeciwbólowe (nowokaina), witaminy i minerały (B6, B12, C, magnez).
2. Fizjoterapia: ćwiczenia fizjoterapeutyczne, masaż, akupunktura, elektroforeza.
3. Leczenie chirurgiczne - wskazane przy braku efektu długotrwałego leczenia farmakologicznego.

Zapobieganie rwie kulszowej

W określonych warunkach można zapobiec rozwojowi rwy kulszowej i uniknąć jej nawrotu. Lekarze zalecają stałe przyjmowanie witamin z grupy B, w tym umiarkowaną aktywność fizyczną w codziennej rutynie..

1. Poddaj się corocznemu badaniu profilaktycznemu.
2. Lecz wszystkie choroby zakaźne na czas.
3. Nie podnoś ciężarów.
4. Unikaj stresujących sytuacji i hipotermii.
5. Nie wykonuj gwałtownych ruchów, które mogłyby uszczypnąć nerw kulszowy.

Nerw kulszowy

Nerw kulszowy (L._IV-S_III) to najdłuższa i największa gałąź splotu krzyżowego. Opuszcza miednicę małą przez otwór gruszkowaty, znajdujący się na zewnątrz i do dołu, wraz z wychodzącą z niej tętnicą pośladkową dolną, żyłami i nerwem pośladkowym dolnym. W tym miejscu znajduje się między mięśniem gruszkowatym a więzadłem krzyżowym i może być uciskany, w szczególności przy skurczu mięśnia gruszkowatego - zespół gruszkowaty.

Na wyjściu do uda nerw znajduje się głównie między mięśniem biceps femoris a mięśniem półbłoniastym, a miska na poziomie górnego rogu dołu podkolanowego jest podzielona na dwie główne gałęzie - piszczelowy i strzałkowy wspólny. Przed podziałem zwykle daje gałęzie do dużego przywodziciela, półbłoniaste i podłogowe przy mięśniach ścięgien uda, a także do krótkiej głowy bicepsa.

Nerw piszczelowy

Nerw piszczelowy zawiera włókna motoryczne i czuciowe. W dole podkolanowym odchodzą od niej wrażliwe gałęzie w postaci przyśrodkowego nerwu skórnego podudzia. Ten ostatni, na tylnej powierzchni podudzia, łączy się z boczną gałęzią skórną nerwu strzałkowego wspólnego, tworząc nerw łydkowy, który unerwia tylną zewnętrzną powierzchnię dolnej jednej trzeciej podudzia, zewnętrzną krawędź stopy, piętę i staw skokowy.

Włókna ruchowe nerwu piszczelowego zaopatrują tylną grupę piszczeli myszy i grupę podeszwową stopy myszy: brzuchaty łydki, płaszczkowate, podeszwowe, podkolanowe, tylną piszczelową, długi zginacz palców, długi zginacz dużego palca.

Nerw piszczelowy w stępie, utworzony przez kostkę przyśrodkową i więzadło pierścieniowe wewnętrzne, gdzie można go ucisnąć, dzieli się na końcowe gałęzie - nerwy podeszwowe wewnętrzne i zewnętrzne, zaopatrujące skórę w powierzchnię podeszwową wszystkich palców (patrz ryc..

Włókna motoryczne unerwiają krótki zginacz, mięśnie kciuka i małego palca, mięśnie międzykostne i robakowate.

Nerw strzałkowy wspólny

Nerw strzałkowy wspólny na wysokości szyjki strzałkowej podzielony jest na 2 gałęzie - nerw strzałkowy powierzchowny i głęboki. Ale jeszcze przed podzieleniem się na te nerwy, daje gałęzie na skórze zewnętrznej powierzchni podudzia aż do zewnętrznej kostki i zewnętrznej gałęzi skórnej, która bierze udział w tworzeniu wyżej wspomnianego nerwu łydkowego.

Powierzchowny nerw strzałkowy

Nerw strzałkowy powierzchowny jest jedną z 2 gałęzi nerwu strzałkowego wspólnego, unerwia długie i krótkie mięśnie strzałkowe, a także skórę przyśrodkowej krawędzi stopy i połówki palców II i III zwrócone do siebie.

Głęboki nerw strzałkowy

Głęboki nerw strzałkowy na podudzie daje gałęzie do mięśnia piszczelowego przedniego, wspólnego prostownika palców u nóg i prostownika długiego dużego palca, a z tyłu stopy - wrażliwe włókna na skórę powierzchni pierwszego i drugiego palca zwróconych do siebie.

Gałęzie skórne, które unerwiają grzbietową powierzchnię wszystkich palców, nazywane są grzbietowymi nerwami cyfrowymi stopy..

Uszkodzenie nerwu kulszowego

Bardzo widoczne są zaburzenia ruchowe z uszkodzeniem nerwu kulszowego i jego gałęzi. Tak więc, wraz z uszkodzeniem nerwu kulszowego, występują masowe zaburzenia ruchu, ruchy podudzia, stopy i palców rąk są całkowicie nieobecne. Tutaj wrażliwość jest zaburzona. Wypadają odruchy kolanowe i Achillesa. Rozwija się zanik mięśni podudzia i stopy, a także rażące zaburzenia wegetatywne - zimne trzaskanie, sinica, obrzęk stopy i podudzia itp..

Uszkodzenie nerwu piszczelowego

Klęska nerwu piszczelowego prowadzi do niemożności zgięcia podudzia w stawie kolanowym, zgięcia podeszwowego stopy, dystalnych i środkowych paliczków palców II-V i głównej paliczka pierwszego palca.

Ponieważ funkcje prostowników (zginaczy grzbietowych) stopy (nerw strzałkowy) są zachowane, stopa znajduje się w pozycji wyprostowanej, podczas chodzenia pacjent opiera się na pięcie, co nazywa się chodem piętowym, odruch Achillesa wypada. Powstaje zanik mięśni międzykostnych i robakowatych. Materiał ze strony http://wiki-med.com

Występuje charakterystyczna deformacja. Główne paliczki palców nie są wygięte, środkowe i końcowe są zgięte, przestrzenie międzykostne opadają („stopa szponiasta”). Rozmnażanie i zbieżność palców nie jest możliwe. W związku z tym pojawiają się również zaburzenia czucia - z tyłu podudzia, zewnętrzna powierzchnia pięty i kostki, na podeszwowej powierzchni palców. Jednak granica zaburzeń wrażliwości zależy od stopnia uszkodzenia nerwów..

Uszkodzenie nerwu strzałkowego

Bardzo wyraźne są również zaburzenia motoryczne z uszkodzeniem nerwu strzałkowego wspólnego. Stopa zwisa, jest obrócona do wewnątrz, jej wysunięcie jest niemożliwe. Palce wygięte w głównych paliczkach - „końska stopa”. Aby podnieść stopę z podłogi podczas chodzenia, pacjent podnosi wysoko nogę. Podczas opuszczania stopa opiera się najpierw na palcach, a następnie na całej podeszwie - na stopniu (ryc. 1.8.8). Występuje zanik mięśni przedniej i zewnętrznej powierzchni podudzia. Występują zaburzenia wrażliwości przedniej i zewnętrznej części nogi oraz tylnej części stopy.

Częściej występuje porażka nie ogólnego, ale powierzchownego nerwu strzałkowego: zewnętrzna krawędź stopy jest obniżona, stopa jest lekko cofnięta do wewnątrz. Wrażliwość jest zaburzona w grzbiecie stopy, z wyjątkiem powierzchni pierwszego i drugiego palca zwróconych do siebie oraz zewnętrznej krawędzi stopy unerwionej przez głęboką gałąź.

Rwa kulszowa nerwu kulszowego

Rwa kulszowa jest czasami nazywana zapaleniem korzonków lędźwiowo-krzyżowych, przewlekłą chorobą neurologiczną, w której nerw kulszowy przechodzący przez pośladek i nogę jest uciskany. Towarzyszy temu silny ból i szereg innych zaburzeń. Może wystąpić w każdym wieku u osób obojga płci, często występuje u kobiet w ciąży, ale najczęściej jest rozpoznawany u osób w wieku 40-60 lat. Chociaż rwa kulszowa nie zagraża życiu, może znacznie obniżyć jakość życia i pozbawić osobę zdolności do pracy. Dlatego gdy pojawią się pierwsze oznaki, warto skontaktować się z neurologiem i od razu rozpocząć leczenie. W takim przypadku będzie tak lekki i skuteczny, jak to tylko możliwe i pozwoli szybko wyeliminować zarówno oznaki choroby, jak i przyczyny jej wystąpienia..

Co to jest rwa kulszowa

Rwa kulszowa jest chorobą niezapalną, która występuje w wyniku ucisku nerwu kulszowego w dowolnym miejscu. Pojęcie „rwa kulszowa” nie jest używane ani w literaturze, ani w życiu codziennym, ponieważ termin „rwa kulszowa” jest używany wyłącznie do opisania przypadków ucisku nerwu kulszowego..

Sam nerw kulszowy jest sparowany i jest jednym z największych nerwów w ludzkim ciele. Jego dwie gałęzie zaczynają się od splotu nerwu krzyżowego, znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie kręgów i kości krzyżowej, i przebiegają symetrycznie wzdłuż pośladków, opadają wzdłuż tylnej części ud i dochodzą do nóg.

Splot krzyżowy tworzą ciasno splecione nerwy biegnące po obu stronach kręgosłupa od zewnątrz.

W górnej części podudzia nerw kulszowy dzieli się na 2 duże gałęzie: strzałkową i piszczelową. Biegną wzdłuż tylnej części podudzia w prawo i lewo.

Tak więc nerwy kulszowe są dość długie, więc rwa kulszowa może wywołać ogromną różnorodność różnych przyczyn. W zależności od tego, gdzie zostało ściśnięte włókno nerwowe, istnieją 3 rodzaje rwy kulszowej:

• górny - rdzeń lub korzenie kręgosłupa poddawane są kompresji na poziomie kręgów lędźwiowych kręgosłupa;
• środkowy (zapalenie splotu) - nerw kulszowy jest ściśnięty w okolicy splotu nerwu krzyżowego;
• dolny - naruszenie włókna nerwowego obserwuje się w dowolnej jego części na całej długości od pośladka do stopy.

Najczęstszą jest dolna rwa kulszowa, często nazywana zapaleniem nerwu. Ale ponieważ ten ostatni termin opisuje zapalne uszkodzenie nerwu, jego użycie jako synonimu rwy kulszowej nie jest całkowicie poprawne. Rzeczywiście, w przypadku rwy kulszowej ból jest spowodowany wyłącznie uciskiem nerwu w jednym lub drugim obszarze, podczas gdy w przypadku zapalenia nerwu może być zaangażowany w proces zapalny lub upośledzony przez przekrwione tkanki.

Nie pozwól, aby przebieg choroby przebiegał. Brak interwencji i ignorowanie objawów rwy kulszowej jest obarczone zmianami w kończynach dolnych, co ostatecznie może prowadzić do utraty zdolności do pracy, zdolności do samoobsługi.

Przyczyny

Ucisk nerwu kulszowego można zaobserwować w różnych przypadkach. Może się to zdarzyć, gdy doznasz urazów nóg, miednicy i pleców, w czasie ciąży, długotrwałego bezruchu, uwięzienia nerwu przez włókniste pasma lub nowotwory itp..

Najczęściej rwa kulszowa staje się powikłaniem różnych chorób kręgosłupa, w tym:

• osteochondroza kręgosłupa lędźwiowego - zwyrodnienie dużych krążków międzykręgowych kręgosłupa lędźwiowego jest głównym warunkiem wstępnym rozwoju innych chorób kręgosłupa i naruszenia włókien nerwowych różnej wielkości;
• powstawanie przepuklin międzykręgowych jest najczęstszym powikłaniem osteochondrozy, objawiającym się wysunięciem dysku, co prowadzi do kompresji i uszkodzenia korzeni kręgosłupa;
• kręgozmyk - przemieszczenie kręgów w stosunku do leżących poniżej o inną wielkość, co może spowodować naruszenie korzeni nerwowych;
• zespół fasetkowy - włókna nerwowe są zaciśnięte w wąskich, naturalnych otworach kręgosłupa w wyniku deformacji kręgów, powstawania osteofitów lub wystąpienia innych schorzeń.

Częstą przyczyną rwy kulszowej jest również skurcz mięśnia gruszkowatego znajdującego się w pośladku. Gdy nerw kulszowy przechodzi przez niego, zwiększenie jego napięcia prowadzi do rozciągnięcia i podrażnienia włókna nerwowego, które natychmiast reaguje silnym bólem.

Inne warunki wstępne rozwoju rwy kulszowej obejmują:

• nadmierna aktywność fizyczna;
• guzy kręgosłupa o różnym charakterze, od naczyniaków po nowotwory złośliwe;
• artretyzm;
• zakrzepica naczyń krwionośnych;
• hipotermia i rozwój procesów zapalnych w strukturach anatomicznych przylegających do kręgosłupa na poziomie odcinka lędźwiowo-krzyżowego;
• zakaźne choroby ginekologiczne i inne, w tym grypa, gruźlica, dur brzuszny, posocznica (wydzielane toksyny wpływają na błony nerwu kulszowego);
• deformacje kręgosłupa (skolioza itp.).

Objawy

Rwa kulszowa zwykle rozwija się stopniowo. Pierwsze oznaki mają charakter łagodnego dyskomfortu i często są postrzegane przez ludzi jako przejaw banalnego zmęczenia po wykonaniu pracy fizycznej. Początkowo może wystąpić lekki ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do pośladka. Powoduje to lekki dyskomfort w nodze z tyłu uda..

Ugruntowuje się przekonanie pacjentów, że takie objawy są wynikiem przepracowania i że pojawiają się one głównie po wysiłku fizycznym i znikają bez śladu po krótkim odpoczynku. Stan ten może utrzymywać się przez kilka lat i jest już postrzegany przez pacjenta jako norma..

Ale wcześniej czy później podniesienie zbyt ciężkiego przedmiotu, hipotermia lub po prostu nieostrożny ruch wywołuje atak. Osoba jest związana bólem. Koliduje z normalną ruchomością i często towarzyszą jej objawy autonomiczne i neurologiczne..

Specyficznym objawem rwy kulszowej jest jednostronny ból dotykający tylko jednego pośladka i nogi. W wyniku postępu zmian patologicznych coraz bardziej różni się funkcjonalnością, a nawet wyglądem od zdrowej nogi: jest zimna w dotyku, mniej zdrowa, skóra jest blada i sucha.

Charakter zaburzeń zależy bezpośrednio od tego, które z włókien nerwu kulszowego cierpią w wyniku naruszenia: motoryczne czy czuciowe. Zatem chorzy mogą cierpieć z powodu:

• zmniejszenie wrażliwości skóry dotkniętej kończyny dolnej, czasami wręcz przeciwnie, występuje zwiększona wrażliwość zewnętrznej krawędzi stopy;
• osłabienie mięśni nóg i stóp;
• zmiany w odżywianiu tkanek, co prowadzi do bladości skóry, jej przerzedzenia;
• zaburzenia narządów miednicy, którym może towarzyszyć utrata kontroli nad procesem oddawania moczu i wypróżniania;
• zaburzenia jelit itp..

W przypadku rwy kulszowej typowy jest napadowy przebieg z okresowymi zaostrzeniami..

Objawy choroby mogą mieć różną intensywność i charakter. W niektórych przypadkach na pierwszy plan wysuwają się ostre bóle, w innych pacjenci będą bardziej narzekać na ograniczoną ruchomość lub inne objawy, wspominając o bólu tylko przelotnie. Tak więc rwa kulszowa może objawiać się w różnym stopniu nasilenia bólem, zaburzeniami motorycznymi, sensorycznymi i neurologicznymi. Przyjrzyjmy się bliżej każdej grupie objawów z osobna..

Ból rwy kulszowej

Charakter bólu podczas ucisku nerwu kulszowego może być różny. Podczas ataku są ostre, potężne, kłują i strzelają. Pacjenci opisują je jako zadźgane podczas porażenia prądem. Dosłownie każdy ruch lub zmiana pozycji ciała jest wyjątkowo bolesna, a schylanie się lub siedzenie prowadzi do nagłego zaostrzenia bólu. Często ból nie ustępuje nawet w pozycji leżącej.

W przypadku przewlekłej rwy kulszowej ból może nie być tak silny. Często ciągną, bolą, są cały czas obecne lub pojawiają się po wysiłku fizycznym. Podobnie jak w przypadku ataku, pogarszają się podczas zginania, podnoszenia nogi lub długotrwałego siedzenia lub stania..

W przypadku rwy kulszowej epicentrum bólu znajduje się w kręgosłupie lędźwiowo-krzyżowym lub bezpośrednio w miejscu ucisku nerwu kulszowego. Ale typową cechą choroby jest rozprzestrzenianie się bólu wzdłuż nerwu, to znaczy wzdłuż pośladka, tylnej części uda, podudzia, a czasem nawet do palców stóp. Aby zmniejszyć ból, osoba przyjmuje wymuszoną pozycję ciała. Przechyla się do przodu i na bok.

Kiedy próbujesz obrócić do wewnątrz obolała noga zgięta w biodrze i kolanie, pojawia się ostry ból w pośladku.

Zaburzenia motoryczne i sensoryczne

Nerw kulszowy tworzą włókna czuciowe i motoryczne. Odpowiada za zapewnienie wrażliwości i mobilności mięśniom z tyłu nóg. Dlatego po ściśnięciu mogą wystąpić zarówno zaburzenia motoryczne, jak i sensoryczne. Mogą objawiać się w różnym stopniu, łączyć się z zespołem bólowym lub izolować. W większości przypadków występuje jeden lub więcej z następujących objawów. Kombinacje mogą być różne, dlatego u różnych pacjentów z rwą kulszową obraz kliniczny rzadko jest całkowicie taki sam:

• zmniejszona wrażliwość skóry wzdłuż bocznej i tylnej powierzchni podudzia i całej stopy;
• obecność mrowienia, drętwienia, pełzania;
• naruszenia zgięcia i wyprostu mięśni tylnej powierzchni uda i podudzia, co negatywnie wpływa na pracę stawów kolanowych i skokowych oraz, odpowiednio, chód (wydaje się, że osoba w ogóle nie zgina nogi podczas chodzenia);
• trudności w zginaniu;
• osłabienie stopy, która dosłownie może wisieć całkowicie nieruchomo na podudzie;
• zmniejszenie wielkości mięśni z powodu ich stopniowej atrofii;
• całkowite porażenie mięśni stopy i tylnej części uda i podudzia (z ciężką rwą kulszową);
• suchość, łuszczenie się, przerzedzenie, bladość lub odwrotnie, zaczerwienienie skóry kończyn dolnych;
• nadmierne pocenie;
• przerzedzone i łamliwe paznokcie.

Z biegiem czasu chodzenie staje się trudniejsze, ponieważ dotknięta noga traci stabilność i nie może w pełni wykonywać funkcji podtrzymującej. Jest postępująca słabość, kulawizna.

Zakłócenie przewodnictwa nerwowego może prowadzić do niedostatecznego trofizmu tkankowego, co może prowadzić do osteoporozy. W takich przypadkach często dochodzi do złamań, a nawet pod wpływem czynników, które normalnie nie są w stanie naruszyć integralności kości..

Osteoporoza to choroba, w której tkanka kostna staje się porowata, traci swoją normalną wytrzymałość i staje się krucha.

Objawy - objawy neurologiczne

Ponieważ nerw kulszowy jest ściśnięty w jednym lub drugim miejscu, towarzyszy temu naruszenie przewodzenia impulsów nerwowych i zmniejszenie intensywności lub całkowita utrata odruchów. To właśnie obecność takich objawów najczęściej pomaga neurologowi w postawieniu prawidłowej diagnozy..

W przypadku rwy kulszowej praktycznie się nie pojawiają lub są całkowicie nieobecne:

• odruch ścięgna Achillesa - uderzenie młotkiem lub krawędzią dłoni w ścięgno Achillesa, gdy osoba zajmuje pozycję na brzuchu na brzuchu, zwykle prowokuje stopę z powrotem do pozycji, jakby osoba stała na palcach;
• odruch kolanowy - uderzenie młotkiem lub krawędzią dłoni w punkt pod kolanem zwykle prowadzi do wyprostu stawu kolanowego, jeśli osoba siedzi na krawędzi łóżka ze swobodnie zwisającymi nogami;
• odruch podeszwowy - trzymanie końcówki mleka lub innego tępego przedmiotu wzdłuż rozluźnionej stopy od pięty do palców prowokuje jej zgięcie.

Uderzającym objawem neurologicznym rwy kulszowej jest również występowanie silnego bólu w dolnej części pleców, pośladka i biodra podczas próby uniesienia wyprostowanej nogi leżącej na plecach. Kiedy noga jest zgięta, jej intensywność maleje..

Ponadto w niektórych miejscach nerw kulszowy przebiega bardzo blisko skóry: w fałdzie podśluzkowym, z tyłu kolana, w środkowej części podudzia oraz w ścięgnie Achillesa. Takie punkty nazywane są punktami Vallee. Dlatego naciskanie ich wywołuje atak bólu w obecności rwy kulszowej..

Diagnostyka

Rwa kulszowa jest diagnozowana i leczona przez neurologa. To do tego specjalisty należy się zwrócić w przypadku wystąpienia któregokolwiek z powyższych objawów. Już podczas pierwszej wizyty, na podstawie skarg i badania pacjenta, lekarz może podejrzewać ucisk nerwu kulszowego. Ale aby znaleźć najskuteczniejsze leczenie, musisz dowiedzieć się, dlaczego tak się stało. W tym celu pacjentowi przypisywany jest zestaw badań, dzięki którym możliwa jest ocena stanu krążków międzykręgowych, stawów, kości itp..

Dlatego w diagnostyce rwy kulszowej i przyczyn jej wystąpienia stosuje się:

• RTG bolącej nogi, kości krzyżowej i dolnej części pleców - wyniki badań pokazują stan kręgów i częściowo krążków międzykręgowych;
• MRI - dostarcza kompleksowych informacji o stanie krążków międzykręgowych, rdzenia kręgowego;
• CT to metoda informacyjna, która pozwala wykryć patologie kości krzyżowej, kręgów lędźwiowych;
• elektrroneuromyografia - dostarcza danych o jakości przekazywania impulsów nerwowych do mięśni kończyn dolnych i ich kurczliwości.

Najbardziej pouczającą metodą diagnozowania chorób tkanki chrzęstnej, z której powstają krążki międzykręgowe, a także patologii rdzenia kręgowego, jest rezonans magnetyczny. To właśnie ta metoda pozwala dokładnie zbadać dyski, ocenić ich wielkość, położenie, wykryć najmniejsze przepukliny i inne zaburzenia.

Zachowawcze leczenie rwy kulszowej

Na trwałą poprawę stanu i ustąpienie bólu pośladków, tylnej części uda i podudzia można liczyć tylko wtedy, gdy wyeliminowany zostanie czynnik powodujący uwięźnięcie nerwu kulszowego. W przeciwnym razie wszelkie próby poprawy stanu pacjenta będą albo nieskuteczne, albo dadzą łagodny, krótkotrwały efekt. Współczesny poziom rozwoju medycyny pozwala, zachowawczo lub chirurgicznie, wyeliminować prawie wszystkie zaburzenia wywołujące ucisk na nerw kulszowy. Ale im wcześniej zostaną wykryte i rozpocznie się leczenie, tym lepsze rokowanie..

Dlatego pacjentom zawsze przepisuje się kompleksowe leczenie, składające się z leczenia objawowego i etiotropowego, dobranego zgodnie z wykrytą przyczyną rwy kulszowej. W ten sposób można poprawić stan pacjenta i wyeliminować ryzyko nawrotu choroby..

W większości przypadków początkowo zalecana jest terapia zachowawcza. Tylko w szczególnie zaawansowanych przypadkach, gdy wykryte zostaną poważne patologie kręgosłupa, pacjentowi natychmiast zaleca się operację. W ramach leczenia zachowawczego pacjentom przepisuje się:

• terapia lekowa;
• fizjoterapia;
• Terapia ruchowa;
• Terapia manualna.

Również przy rwie kulszowej noszenie pasów mocujących pozytywnie wpływa na stan pacjenta..

Ale leczenie zachowawcze niestety nie zawsze daje pożądane rezultaty iw niektórych przypadkach nie da się wyeliminować przyczyn rwy kulszowej w sposób niechirurgiczny. Następnie zaleca się pacjentom odpowiednią interwencję chirurgiczną..

Terapia lekowa

Bezpośrednio w celu poprawy stanu pacjenta z rwą kulszową przepisuje się:

• NLPZ i nienarkotyczne leki przeciwbólowe - stosowane są w celu uśmierzenia bólu, a leki z grupy NLPZ dodatkowo działają przeciwzapalnie;
• kortykosteroidy - są stosowane w celu wyeliminowania ciężkich procesów zapalnych, w celu szybkiego zmniejszenia spowodowanego nimi obrzęku tkanek miękkich;
• środki zwiotczające mięśnie - pomagają wyeliminować skurcze mięśni, które pojawiają się w odpowiedzi na napady bólu i pomagają przerwać błędne koło „ból - skurcz - ból”;
• przeciwutleniacze, witaminy z grupy B - służą poprawie trofizmu tkankowego i normalizacji przewodnictwa nerwowego wzdłuż nerwu kulszowego, co umożliwia poprawę wrażliwości, eliminację drętwienia;
• angioprotectors i stymulatory mikrokrążenia - pomagają poprawić mikrokrążenie, a tym samym zapobiegają atrofii mięśni i przywracają nerw kulszowy;
• leki metaboliczne - stosowane w celu poprawy jakości odżywiania włókien nerwowych i ich przywrócenia;
• środki do stosowania miejscowego - maści z jadem pszczelim, wężowym, innymi substancjami rozgrzewającymi i drażniącymi, a także zawierające NLPZ, pomagają zmniejszyć ból i pobudzają miejscowe krążenie krwi.

Jeśli na tle leczenia zachowawczego ostry ból nie zniknie lub nastąpi nowy atak, pacjenci mogą przejść blokadę noworodiny lub lidokainy. Takie procedury są wykonywane tylko w placówce medycznej, ponieważ wymagają przestrzegania warunków bezpłodności i dokładnego opanowania specjalnych umiejętności. Podczas wykonywania blokady środki znieczulające są wstrzykiwane bezpośrednio w obszar, w którym przechodzą wiązki nerwów. Zapobiega to przechodzeniu bolesnych impulsów nerwowych i szybko prowadzi do poprawy stanu. Ale blokada nie wpływa na przyczyny bólu, a jedynie tymczasowo je usuwa..

W ciężkich przypadkach, gdy bólu nie można złagodzić żadnymi innymi metodami, pacjentom przepisuje się opioidowe leki przeciwbólowe. Podejmowane są na krótkich kursach pod okiem lekarza, gdyż szybko powodują uzależnienie i uzależnienie od narkotyków..

Terapia etiotropowa dobierana jest ściśle indywidualnie na podstawie charakteru wykrytych patologii. Na przykład po wykryciu chorób zakaźnych leczenie będzie koniecznie obejmować środki przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe itp..

Fizjoterapia

Fizjoterapia jest szeroko stosowana w leczeniu rwy kulszowej. Pomagają aktywować krążenie krwi w dotkniętym obszarze, zmniejszają nasilenie bólu, przywracają wrażliwość i łagodzą obrzęki. Najbardziej efektywne to:

• prądy diadynamiczne;
• darsonwalizacja;
• terapia laserowa;
• magnetoterapia;
• Terapia UV;
• terapia ultradźwiękowa.

W przypadku rwy kulszowej często wskazana jest elektroforeza. Istota metody polega na dostarczaniu leków bezpośrednio w wybrane miejsce za pomocą prądu elektrycznego. Zapewnia to wyraźny efekt terapeutyczny i szybką poprawę stanu pacjenta. Za pomocą elektroforezy w obszar ucisku nerwu kulszowego można wstrzykiwać środki przeciwzapalne, przeciwskurczowe, a także zwiotczające mięśnie.

Fizjoterapia rwy kulszowej nie jest ostatnią rolą. Odpowiednio dobrany zestaw ćwiczeń pozwala złagodzić skurcze mięśni, aktywować procesy metaboliczne, a tym samym przyspieszyć proces regeneracji włókien nerwowych i wyeliminować obrzęki tkanek miękkich.

Program terapii ruchowej dobierany jest indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę charakter istniejących patologii kręgosłupa. Dlatego tylko specjalista może poradzić sobie z tym zadaniem..

W przypadku rwy kulszowej większość ćwiczeń jest zalecana podczas leżenia na twardej powierzchni. Początkowo lekarz wybiera lekkie ćwiczenia i wymaga niewielkiej liczby powtórzeń. Pierwsze zajęcia odbywają się pod jego kontrolą tak, aby pacjent mógł w pełni opanować poprawną technikę proponowanych ćwiczeń i kontynuować samodzielną praktykę..

Stopniowo trudność ćwiczeń rośnie i zwiększa obciążenie, aby osiągnąć optymalne rezultaty. Ale można to również zrobić tylko pod ścisłym nadzorem specjalisty..

Wykonywanie terapii ruchowej jest konieczne każdego dnia. Ćwiczenia wykonywane są powoli, bez gwałtownych ruchów. A jeśli wystąpi ból, należy natychmiast przerwać ćwiczenia i skonsultować się z lekarzem.

Terapia manualna

Odpowiednio przeprowadzone sesje terapii manualnej zwiększają skuteczność zabiegu i przyczyniają się do wczesnej poprawy kondycji. Zastosowanie specjalnych technik manipulacji, mobilizacji, relaksacji poizometrycznej i innych pozwala nie tylko poprawić krążenie krwi w dotkniętym obszarze i złagodzić skurcze mięśni, ale także znormalizować położenie kręgów, zwiększyć odległość między nimi do normalnych wartości i uwolnić unieruchomione włókna nerwowe. To szybko prowadzi do wystąpienia ulgi i normalizacji stanu pacjenta..

Ale prowadzeniu sesji terapii manualnej mogą zaufać tylko wykwalifikowani specjaliści, ponieważ nieprawidłowe ruchy lub niezrozumienie specyfiki wpływu na kręgosłup w niektórych chorobach może spowodować znaczne szkody i wywołać rozwój niepożądanych powikłań.

Rwa kulszowa nie jest rzadkością w czasie ciąży. Ale ze względu na to, że w tym okresie stosowanie większości leków jest niedopuszczalne, terapia manualna jest jednym z głównych sposobów łagodzenia bólu i poprawy stanu kobiet przed porodem..

Operacja

Operacja jest wskazana w przypadku nieskuteczności leczenia zachowawczego i utrzymywania się silnego bólu, którego nie można wyeliminować metodami zachowawczymi przez ponad 6 tygodni, a także w przypadku:

• duże przepukliny międzykręgowe;
• kręgozmyk a;
• deformacje kręgosłupa;
• naczyniaki krwionośne, chondromy i inne guzy kręgosłupa;
• ciężka dysfunkcja miednicy prowadząca do nietrzymania moczu lub kału.

W takich sytuacjach terapia zachowawcza w najlepszym przypadku spowolni rozwój tych patologii, ale nie całkowicie ich wyeliminuje. Ale jeśli w izolowanym istnieniu, na przykład przepuklinie międzykręgowej, wystarczy to, aby poprawić stan pacjenta, to w przypadkach, gdy obecność patologii kręgosłupa wywołuje przywiązanie rwy kulszowej, takie środki nie wystarczą.

Przecież przyczyna uwięzienia nerwu kulszowego utrzymuje się, nadal cierpi i powoduje odpowiedni obraz kliniczny. Dlatego w takich przypadkach operacja jest jedynym sposobem na osiągnięcie stabilnej poprawy stanu, przywrócenie normalnej jakości życia i wyeliminowanie ryzyka utraty zdolności do pracy..

Ale nawet jeśli istnieją wskazania, nie zawsze można wykonać operację. Jest przeciwwskazany w przypadku:

• ciąża;
• choroby zakaźne i zapalne;
• zdekompensowana cukrzyca;
• ciężka niewydolność oddechowa lub serca.

Terminowa operacja pozwala całkowicie wyeliminować przyczyny rwy kulszowej.

Chirurgiczne leczenie rwy kulszowej z przepuklinami międzykręgowymi

Przepuklina dysków jest częstą przyczyną rwy kulszowej. Co więcej, nasilenie objawów uwięzienia nerwu nie zawsze zależy od wielkości wypukłości. Czasami nawet małe przepukliny mogą wywoływać silny ból, ograniczenie ruchomości i zaburzenia neurologiczne..

Obecnie problem przepukliny międzykręgowej można całkowicie rozwiązać tylko operacyjnie, ale rodzaj operacji zależy bezpośrednio od wielkości, lokalizacji i innych cech przepukliny. Przy małych wypukłościach starają się preferować metody chirurgii przezskórnej: nukleoplastykę i hydroplastykę.

W obu przypadkach istotą operacji jest zniszczenie części jądra miażdżystego krążka, co prowadzi do zmniejszenia wielkości przepukliny lub nawet jej cofnięcia na skutek wytworzenia się podciśnienia wewnątrz krążka. Techniki chirurgii przezskórnej polegają na użyciu cienkich kaniul, których średnica nie przekracza kilku milimetrów.

Ten rodzaj operacji można wykonać w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Instrumenty są wprowadzane do dysku pod kontrolą wzmacniacza obrazu, co pozwala neurochirurgowi precyzyjnie kontrolować kierunek i głębokość zanurzenia igły, a także praktycznie zmniejsza do zera prawdopodobieństwo uszkodzenia nerwów czy dużych naczyń krwionośnych.

Część jądra miażdżystego ulega zniszczeniu za pomocą zimnej plazmy, fal radiowych, laserowej energii cieplnej lub ciśnienia cieczy (podczas hydroplastyki). Zakres zabiegu jest ściśle kontrolowany przez chirurga. Po osiągnięciu pożądanego efektu kaniula jest usuwana, a pozostała rana pooperacyjna nie wymaga nawet szycia. Otulony sterylnym bandażem, w ciągu kilku godzin pacjent może opuścić klinikę i wrócić do codziennych obowiązków.

Ale nukleoplastyka i hydroplastyka są skuteczne tylko w przypadku przepuklin o wielkości do 0,7 cm, w innych przypadkach stosuje się inne metody:

• Mikrodiscektomia - polega na usunięciu przepukliny poprzez nacięcie około 3 cm w rzucie chorego krążka. Do operacji używane są specjalne miniaturowe instrumenty. Mikrodiscektomia pozwala na usunięcie przepukliny niemal dowolnego rozmiaru i lokalizacji, a mały rozmiar nacięcia zapewnia łatwość rehabilitacji i szybki powrót do zdrowia.
• Chirurgia endoskopowa jest oszczędną techniką chirurgicznego leczenia przepukliny międzykręgowej, która polega na jej usunięciu za pomocą specjalnych narzędzi, które wprowadza się do ciała pacjenta przez nakłucie o średnicy do 1 cm, a prawie każdą przepuklinę można usunąć za pomocą operacji endoskopowej, ale ze względu na jej złożoną lokalizację technika jest bezsilna.

Chirurgia rwy kulszowej wywołanej spondylolistezą

Leczenie chirurgiczne jest wskazane w przypadku kręgozmyku e, któremu towarzyszy przemieszczenie kręgu o ponad 50% w stosunku do normalnej osi. Można to wykonać na dwa sposoby, a wybór konkretnego opiera się na wynikach MRI. Ale w przypadku rwy kulszowej stabilizacja przemieszczonego kręgu w normalnej pozycji jest dopuszczalna tylko po usunięciu anatomicznej formacji, która wywołuje ucisk nerwu i rozwój neurologicznych objawów rwy kulszowej.

Prawie we wszystkich przypadkach stabilizacja przemieszczonego kręgu odbywa się za pomocą specjalnej płytki, którą mocuje się za pomocą śrub do zdrowego i ślizgającego się kręgu. W ten sposób eliminowane jest prawdopodobieństwo jego ponownego przemieszczenia z anatomicznie prawidłowej pozycji. Ale należy to zrobić wcześniej:

• Discektomia - usunięcie krążka międzykręgowego jest wskazane, jeśli na tle kręgozmyku tworzy się przepuklina międzykręgowa i narusza rdzeń kręgowy. Jeśli wymagane jest całkowite usunięcie krążka, zastępuje się go endoprotezą lub przeszczepem własnej kości pacjenta. Pierwsza opcja jest lepsza, ponieważ nowoczesne endoprotezy nie ustępują funkcjonalności naturalnym krążkom międzykręgowym..
• Foraminotomia - wykonywana w przypadku uszczypnięcia nerwu w otworze otworowym kręgosłupa w wyniku zmniejszenia ich rozmiaru w wyniku rozrostu tkanki kostnej lub z innych przyczyn.
• Laminektomia to radykalna operacja stosowana tylko w skrajnych przypadkach, gdy kręgozmyk doprowadził do zwężenia kanału kręgowego. Podczas laminektomii można usunąć zarówno pojedyncze struktury anatomiczne, jak i całe kręgi. W tym drugim przypadku usunięty kręg zostaje zastąpiony odpowiednimi implantami..

Chirurgia rwy kulszowej spowodowanej skoliozą

Skoliotyczna deformacja kręgosłupa często wywołuje ucisk różnych nerwów, aw szczególności rozwój rwy kulszowej. Dlatego jeśli nie można było skorygować deformacji zachowawczo, uciekają się do interwencji chirurgicznej..

Istnieje kilka rodzajów operacji skoliozy. Specyficzna taktyka przywracania prawidłowej osi kręgosłupa jest ustalana indywidualnie, ale we wszystkich przypadkach stosuje się specjalne metalowe konstrukcje, które ustalają kręgi we właściwej pozycji. Czasami implikują korektę ustawienia kręgów po operacji poprzez stopniowe dokręcanie śrub w celu uzyskania bardziej poprawnej osi kręgosłupa.

Ale jeśli wcześniej wszystkie operacje korygujące skoliozę oznaczały długie nacięcia na prawie całej długości kręgosłupa, to dziś jest to możliwe nawet w minimalnie inwazyjny sposób. W wyniku eliminacji deformacji kręgosłupa uwalniane są nerwy, co przyczynia się do eliminacji przyczyn rwy kulszowej i postępującej poprawy stanu pacjenta.

Zapobieganie rwie kulszowej

W rzeczywistości uniknięcie rozwoju rwy kulszowej jest znacznie łatwiejsze niż cierpienie z powodu nieznośnego bólu i leczenia. Aby to zrobić, a także uniknąć nawrotu choroby po skutecznym wyleczeniu, wystarczy prowadzić zdrowy tryb życia i przestrzegać prostych zasad:

• utrzymanie poziomu aktywności fizycznej na optymalnym poziomie (wystarczą codzienne spacery, poranne ćwiczenia i wizyty na basenie 2-3 razy w tygodniu, aby utrzymać prawidłowe napięcie mięśniowe i poprawić kondycję całego ciała);
• rób przerwy co godzinę podczas siedzącej pracy i używaj gorsetu ortopedycznego, jeśli to konieczne, aby siedzieć przez dłuższy czas;
• kup materac ortopedyczny, który nie ugnie się pod ciężarem ciała;
• przestrzegać prawidłowej techniki podnoszenia ciężkich przedmiotów: z nogami ugiętymi w kolanach i wyprostowanymi plecami;
• zrezygnować z silnego wysiłku fizycznego;
• znormalizować dietę i unikać przejadania się.

Dzięki temu można poradzić sobie z rwą kulszową, poprawić jakość życia i uniknąć ryzyka utraty zdolności do samoopieki na niemal każdym etapie rozwoju. Ale o wiele łatwiej jest to zrobić, gdy pojawią się pierwsze objawy. W przeciwnym razie prawdopodobieństwo konieczności interwencji chirurgicznej jest bardzo wysokie..

Nerw kulszowy

Nerw kulszowy [nervus ischiadicus (PNA, JNA, BNA)] jest nerwem mieszanym wywodzącym się ze splotu krzyżowego i zaangażowanym w unerwienie kończyny dolnej.

S. n. to długa gałąź splotu krzyżowego (patrz. Splot lędźwiowo-krzyżowy), zawiera włókna nerwowe rozciągające się od odcinków rdzenia kręgowego L4-S3. Powstaje S. z N. w miednicy małej (patrz) w pobliżu dużego otworu kulszowego (foramen ischiadicum ma-jus) i opuszcza jamę miednicy przez otwór podhiropodobny (otwór infrapiriforme) wraz z tętnicą towarzyszącą nerwowi kulszowemu (a. comitans n. ischiadici). W otworze gruszkowatym nerw znajduje się bardziej bocznie; powyżej i do wewnątrz od niego znajduje się dolna tętnica pośladkowa (a. glutea inf.) z towarzyszącymi żyłami i dolny nerw pośladkowy (n. gluteus inf.). Tylny nerw skórny uda (n. Cutaneus femoris post.), Jak również wiązka nerwowo-naczyniowa, składająca się z wewnętrznej tętnicy narządów płciowych (a. Pudenda int.), Żył i nerwu sromowego (n. Pudendus), przechodzi przyśrodkowo. S. n. może wyjść przez otwór suprapiriforme lub bezpośrednio przez masę gruszkową! mięśnie (m. piriformis), aw obecności dwóch pni - przez oba otwory.

W okolicy pośladków (patrz) S. of N. zlokalizowany pod mięśniem pośladkowym maksymalnym (m. gluteus maximus) za mięśniami bliźniaczymi (tt. gemelli), mięśniem zasłonowym wewnętrznym (m. obturatorius int.) i mięśniem kwadratowym uda (m. quadratus femoris). W tym miejscu od S. n. gałęzie odchodzą do stawu biodrowego (patrz).

W okolicy fałdu pośladkowego S. N. leży powierzchownie pod szeroką powięźnią uda na zewnątrz od głowy długiej mięśnia dwugłowego uda (m. biceps femoris). Dalej schodzi wzdłuż linii środkowej tylnej części uda (patrz), między mięśniem biceps femoris, półścięgnistym (m. Semitendinosus) i półbłoniastymi (m. Semimembranosus), za dużym mięśniem przywodziciela (m. Przywodziciel magnus).

Wokół nerwu na całej jego długości tworzy się sieć naczyniowa z licznych zespoleń (tętnice towarzyszące, odgałęzienia tętnic dolnych pośladkowych i podkolanowych), do żyta doprowadza dopływ S. Na udzie od S. n. gałęzie mięśni (rr. musculares) odchodzą do mięśni biceps femoris, semitendinosus i semimembranosus, a także do mięśnia przywodziciela większego. Z reguły w górnej części dołu podkolanowego nerw dzieli się na odgałęzienia końcowe (ryc. 1, a): nerw piszczelowy (n. Piszczelowy) i strzałkowy wspólny [n. peroneus (fibularis communis)]. Jednak podział nerwów może zachodzić na różnych poziomach. Jednym z wariantów normy może być oddzielne odejście nerwu strzałkowego piszczelowego i wspólnego bezpośrednio od splotu krzyżowego (ryc. 1, b).

Nerw piszczelowy powstaje z segmentów L4 - L5, S1 - S2, gdy samodzielnie opuszcza splot krzyżowy. Nerw jest mieszany z natury włókien, przechodzi przez otwór w kształcie gruszki lub gruszki, jego topografia na udzie jest podobna do przebiegu S. Następnie przechodzi przez środek dołu podkolanowego, zlokalizowanego bocznie i powierzchownie od dołu podkolanowego i tętnicy, a wraz z naczyniami przechodzi przez górny otwór do kanału kostkowo-podkolanowego (canalis cruropopliteus). W kanale nerw piszczelowy przechodzi z tętnicą piszczelową tylną i żyłą między zginaczami głębokimi i powierzchownymi do dolnego otworu kanału, następnie znajduje się za kostką przyśrodkową pod troczkiem mięśnia zginacza mięśniowego, gdzie dzieli się na dwie końcowe gałęzie - przyśrodkową i boczną podeszwową nerwy (nn. plantaris med. et lat.).

Nerw piszczelowy unerwia mięśnie tylnych nóg, wszystkie mięśnie podeszwy, skórę tylnej części podudzia, skórę pięty i boczną krawędź stopy i palca w kształcie litery V, skórę podeszwy i podeszwowej strony wszystkich pięciu palców, wysyła gałęzie do stawów kolanowych i skokowych.

Jest podzielony na kilka gałęzi.

1. Gałęzie mięśniowe (rr. Musculares), przechodzące do tylnej grupy mięśni podudzia. 2. Gałęzie prowadzące do stawu kolanowego. 3. Przyśrodkowy nerw skórny łydki (n. Cutaneus surae med.), Biegnący wraz z małą żyłą odpiszczelową pod powięzią nogi w rowku między brzuchem mięśnia brzuchatego łydki. W dolnej jednej trzeciej nogi nerw przebija powięź, staje się nerwem odpiszczelowym i łącząc się z odgałęzieniem skórnym nerwu strzałkowego, tworzy nerw łydkowy (n. Suralis), który dzieli się na boczne gałęzie piętowe (rr. Kości piętowej) za kostką boczną, a następnie tworzy boczny grzbietowy nerw skórny (n. cutaneus dorsalis lat.), sięgający do podstawy paliczka końcowego palca V. 4. Odgałęzienia prowadzące do stawu skokowego. 5. Gałęzie piętowe przyśrodkowe (rr. Calcanei med.). 6. Nerwy podeszwowe przyśrodkowe i boczne. Nerw podeszwowy przyśrodkowy unerwia grupę mięśni pierwszego palca - zginacz palców, mięsień odwodzący pierwszego palca, głowę krótkiego zginacza pierwszego palca i mięśnie robakowate pierwszego i drugiego palca, odsłaniając gałęzie skórne do środkowej krawędzi stopy i pierwszego palca. Nerw podeszwowy przyśrodkowy podzielony jest na trzy wspólne nerwy podeszwowe palców (nn.digitales plantares communes), to-żytnie, przechodzące między rozcięgnem podeszwowym a krótkim zginaczem palców (m. Flexor digitorum brevis), z których każdy jest podzielony na dwa własne cyfrowe nerwy podeszwowe (nn. plantares proprii), unerwiając skórę po bokach palców I-IV skierowanych do siebie. Nerw podeszwowy boczny towarzyszy tętnicy o tej samej nazwie i jest podzielony na gałęzie głębokie i powierzchowne (rr. Profundus et superficialis). Gałąź powierzchowna jest podzielona na nerwy podeszwowe i palcowe (n. Digitales plantares), przechodzące w boczną stronę palca V i na boki palców V i IV zwróconych do siebie. Głęboka gałąź bocznego nerwu podeszwowego unerwia mięsień kwadratowy podeszwy (m. Quadratus plantae), grupę mięśni palca V, robakowate mięśnie palców III-IV, mięśnie międzykostne, mięsień przywodziciela palca I i boczną głowę krótkiego zginacza palca I.

Nerw strzałkowy wspólny [n. peroneus (fibularis) communis] jest utworzony z segmentów L4-L5 i S1-S5 i jest mieszany w składzie gałęzi. Po oddzieleniu się od S. N, biegnie wzdłuż bocznej strony dołu podkolanowego, zaginając się wokół głowy kości strzałkowej i dzieli się na końcowe gałęzie - głębokie nerwy strzałkowe i powierzchowne nerwy strzałkowe. Nerw strzałkowy wspólny tworzy gałęzie: gałąź prowadząca do stawu kolanowego i boczny nerw skórny łydki (n. Cutaneus surae lat.). Ten ostatni schodzi pod powięź nogi wzdłuż tylnej powierzchni bocznej głowy mięśnia brzuchatego łydki i wysyła strzałkową gałąź łączną do przyśrodkowego nerwu skórnego łydki, unerwiając skórę bocznej powierzchni nogi.

Nerw strzałkowy głęboki [n. peroneus (fibularis) profundus] towarzyszy tętnicy i żyle piszczelowej przedniej oraz unerwia mięśnie przednich nóg, mięśnie grzbietu stopy i skórę grzbietu palców stóp w okolicy I przestrzeni międzypalcowej.

Nerw strzałkowy powierzchowny [n. peroneus (fibularis) superficialis] przechodzi w górnym kanale mięśniowo-strzałkowym, unerwia długie i krótkie mięśnie strzałkowe, skórę grzbietu palców stóp, z wyjątkiem I przestrzeni międzypalcowej. Jego odgałęzienia to przyśrodkowe grzbietowe nerwy skórne i grzbietowe nerwy skórne pośrednie (nn. Cutanei dorsales medialis etmedius) zakończone w postaci grzbietowych nerwów cyfrowych stopy (nn. Digites dorsales pedis).

Patologia

Przyczyny porażki S. z N. zróżnicowane - infekcje, zatrucia, miejscowe ochłodzenie, urazy, choroby narządów miednicy, dystroficzne i inne zmiany w obrębie kręgosłupa (osteochondroza, deformująca spondyloartroza, kręgozmyk, wypadanie krążka międzykręgowego), a także anomalie jego rozwoju w postaci sakralizacji (patrz), lumbarizacji (patrz.) i rozszczepienie łuków kręgów krzyżowych (patrz Rozszczep kręgosłupa).

S. uszkodzenia N. powstają w wyniku stłuczeń i skręceń, ze złamaniami i zwichnięciami, przy ucisku przez tętniaka, guza, jako powikłanie operacji chirurgicznych. Przydziel uszkodzenia iniekcyjne S. w okolicy pośladków, w genezie urazu igły do ​​rykha, zbyt szybkim podawaniu i toksyczności wstrzykniętej substancji leku. Rany postrzałowe S. w czasie wojny zajęli, ale według BS Doinikov (1935), NI Mironovich (1952), jedno z pierwszych miejsc wśród urazów nerwów. W czasie pokoju nerwy piszczelowe i strzałkowe w okolicy podkolanowej i podudzia są częściej uszkadzane.

Z całkowitą przerwą S. n. w okolicy pośladków i ud, aktywne ruchy stopy i palców u nóg zanikają od momentu urazu. Wrażliwość jest zaburzona ze względu na stopień znieczulenia na podeszwie i pięcie, z tyłu stopy oraz na przednio-zewnętrznej powierzchni dolnej jednej trzeciej nogi. Na obrzeżach miejsc znieczulenia uwidacznia się wąska strefa hipestezji (ryc. 2). Zgięcie w stawie kolanowym zwykle nie jest zaburzone, ponieważ główne gałęzie unerwiające mięśnie tylnej części uda sięgają wyżej, czasami bezpośrednio ze splotu krzyżowego. Z całkowitą przerwą S. n. chodzenie jest trudne, ale możliwe; gdy tylko nerw strzałkowy jest przerwany, jest to bardzo trudne ze względu na opadanie stopy. Jeśli uszkodzony jest tylko nerw piszczelowy na udzie, stopa jest stale w pozycji wyprostowanej („pięta”), pacjent nie może stać na palcach. W przypadku przerwania nerwu strzałkowego dochodzi do paraliżu przednich i zewnętrznych grup mięśni podudzia, w wyniku czego pacjent nie może wyprostować stopy i podnieść jej zewnętrznej krawędzi.

Aby zdiagnozować uszkodzenie nerwu piszczelowego, jeśli rana zlokalizowana jest powyżej stawu kolanowego, należy ocenić stan grupy mięśni tylnych podudzia, zachęcając pacjenta do zgięcia stopy i zbadania wrażliwości skóry na podeszwie. Jeśli rana znajduje się na poziomie stawu kolanowego lub poniżej niego, to znaczy tam, gdzie gałęzie do tylnej grupy mięśni podudzia już się rozdzieliły, zgięcie stopy nie jest zakłócone; w tym przypadku bada się możliwość zgięcia palców u nóg i wrażliwość podeszwy. Denerwacja podeszwy i pięty z przerwaniem nerwu piszczelowego na dowolnym poziomie jest głównym zagrożeniem ze względu na uszkodzenie powierzchni podeszwowej podczas chodzenia i powstanie trudnych do gojenia wrzodów. Z biegiem czasu kości pięty i śródstopia biorą udział w procesie dystrofii. Długotrwały, nie gojący się wrzód i uszkodzenie kości stopy może być przyczyną amputacji podudzia, czasem po latach od urazu. Pełne przywrócenie wrażliwości podeszwy jest rzadkie; zjawiska hiperpatii i parestezji utrzymują się przez długi czas. Przykurcze stopy i palców często rozwijają się w niewłaściwej pozycji.

W przypadku otwartych urazów z całkowitym naruszeniem przewodnictwa, potwierdzonym danymi elektrodiagnostyki i elektromiografii, pokazano nałożenie szwu na S. z N. (patrz Szew nerwowy). Ze względu na szeroką ekspozycję S. w okolicy pośladków dostęp według Radzievskiego jest najbardziej wskazany (ryc. 3). Na udzie nerw odsłaniany jest wzdłuż linii projekcji biegnącej od połowy odległości między guzowatością kulszową a krętarzem większym do środka dołu podkolanowego, mięsień dwugłowy udaje się wciągany w górną trzecią część uda do wewnątrz, a w dolnej jednej trzeciej - na zewnątrz (ryc.4). Etapy założenia szwów zewnątrzoponowych nie różnią się od standardowych. Podczas zakładania szwu okołonerwowego należy wziąć pod uwagę, że S. z N. składa się z wielu belek i ważne jest, aby unikać łączenia belek silnika z belkami wrażliwymi i odwrotnie.

Po zamknięciu S. szkody N. pokazane leczenie zachowawcze z wykorzystaniem zabiegów termicznych, elektrostymulacji, terapii ruchowej, masażu przez długi czas. Konieczne jest zapobieganie rozwojowi błędnych pozycji stopy i palców za pomocą bandaży, szyn, a także butów ortopedycznych.

S. uszkodzenia N. wyróżniają się długim czasem regeneracji (3-5 lat lub więcej) i jej niewystarczającą kompletnością. Im wyższy poziom obrażeń, tym mniej pełnego powrotu do zdrowia. Po szyciu zewnątrzoponowym w okolicy pośladkowej i bliższej części uda nie obserwuje się całkowitego przywrócenia unerwienia mięśni stopy, często obserwuje się ból podeszwy, ale pacjenci dostosowują się do istniejących zaburzeń. Hiperpatię i parestezje można złagodzić, wybierając odpowiednie buty z twardą podeszwą i miękką wkładką.

S. choroby N. klin, obraz nerwobólu (rwa kulszowa) i zapalenia nerwu (rwa kulszowa). Na patolu nerwobólowym. proces ten często ogranicza się do błony okołonerwowej, powodując zespół podrażnienia. S. zapalenie nerwu N. rozwija się, gdy jest zaangażowany w patol. proces inny niż krocze i miąższ nerwu.

Na klinie nerwoból S. bóle, a czasem łzawienie, szycie lub pieczenie, które najpierw zlokalizowane są wzdłuż tylnej części uda i rozprzestrzeniają się na podudzie i stopę, wysuwając się na pierwszy plan. Gdy nerw jest uszkodzony na wysokim poziomie (powyżej fałdu pośladkowego), pojawia się ból w okolicy lędźwiowo-pośladkowej z rozprzestrzenianiem się na udo i podudzie. Częściej bóle rozwijają się stopniowo, rzadziej pojawiają się ostre, zwłaszcza przy ostrych skrętach ciała, podnoszeniu ciężarów, a czasem towarzyszą im parestezje (uczucie drętwienia lub pełzania, uczucie zimna lub ciepła itp.). Ból jest gorszy podczas chodzenia, stania lub siedzenia na twardym krześle. W pozycji stojącej pacjent opiera się na zdrowej nodze, chora noga jest lekko zgięta.

Charakteryzuje się bolesnymi punktami nacisku; umiejscowione są między kręgami L5 i S1, pośrodku pośladka, między krętarzem większym uda a guzkiem kulszowym, w dole podkolanowym, pod głową kości strzałkowej oraz w środkowej części wewnętrznej połowy podeszwy. Przy silnym i długotrwałym bólu, zwłaszcza u pacjentów z objawami nerwicowymi, przeciwbólowa skrzywienie kręgosłupa może rozwijać się w zdrowym kierunku. Objawy Lasegue, Bonnet, Minor są wyrażone (patrz Radiculitis), objaw Sikara (z zgięciem podeszwowym stopy, ból pojawia się wzdłuż nerwu strzałkowego), objaw Turina (wymuszone zgięcie podeszwowe kciuka powoduje ból mięśnia łydki). Ujawnia się szereg tonicznych odruchów bólowych: objaw Vengerova (napięcie mięśni brzucha w momencie podnoszenia niezgiętej nogi z pozycji leżącej), mimowolne zgięcie obolałej nogi w stawie kolanowym podczas przechodzenia z pozycji leżącej do siedzącej, zgięcie obolałej nogi podczas przechylania głowy.

Chód pacjenta jest specyficzny - chodzi pochylonego, opierając dłoń na kolanie zdrowej nogi lub porusza się kijem, na którym spoczywa obiema rękami. Chora noga jest zgięta i dotyka podłogi tylko palcem, ciało odchyla się w przeciwnym kierunku. Często obserwuje się przeczulicę lub zmniejszenie wrażliwości skóry w strefie unerwienia S. W niektórych przypadkach możliwe są bolesne skurcze biceps femoris. Odruch Achillesa (patrz) zachowany lub zwiększony. Zaburzenia naczynioruchowo-wydzielnicze ograniczają się do zaczerwienienia lub blednięcia skóry stóp i palców, zwiększonej potliwości.

W łagodnych przypadkach nerwoból S. pod wpływem leczenia jest skutecznie zatrzymywany, czasami jest to początkowa faza zapalenia nerwu (patrz), kiedy do objawów podrażnienia dołączają się zaburzenia motoryczne, czuciowe i naczynioruchowo-troficzne.

Na klinie, zdjęcie zapalenia nerwu S. dominują objawy osłabienia lub utraty funkcji nerwów. Po porażce S. z N. powyżej fałdu pośladkowego zmniejsza się objętość mięśni pośladkowych i pojawia się niedowład grupy mięśni tylnych uda, w wyniku czego niemożliwe staje się zgięcie podudzia.

W przypadku uszkodzenia nerwu strzałkowego następuje zmniejszenie objętości i napięcia grupy mięśni strzałkowych, ograniczenie zgięcia grzbietowego stopy i palców, opadanie stopy i odwrócenie jej do wewnątrz (pes equinovarus), w wyniku czego pojawia się chód strzałkowy, czyli „kogut” - pacjent podnosi nogę wysoko do nie dotykaj podłogi zwisającą stopą. Chodzenie na piętach jest trudne lub niemożliwe. Wrażliwość skóry jest lekko osłabiona wzdłuż zewnętrznej powierzchni nogi i stopy. Zachowany odruch ścięgna Achillesa i kolana.

Kiedy jest zaangażowany w patol. proces nerwu piszczelowego, występują silne bóle i nieprzyjemne parestezje wzdłuż tylnej powierzchni nogi i podeszwy, a także utrata wrażliwości skóry w tym samym obszarze. Następuje zmniejszenie objętości mięśni łydek i podeszwy, w wyniku czego łuk stopy pogłębia się, a palce przyjmują pozycję szponiastą (kość piętowa). Chodzenie po palcach jest niemożliwe ze względu na niedowład mięśni łydek. Wyrażone zaburzenia naczynioruchowo-wydzielnicze w postaci bladości lub sinicy palców stóp oraz zaburzenia w nich pocenia się i termoregulacji (wilgoć, obniżona temperatura skóry). W ciężkich przypadkach dochodzi do wypadania włosów na podudzie lub miejscowego nadmiernego owłosienia, łamliwych paznokci, owrzodzeń troficznych stóp. Odruch Achillesa, odruch okostnowy od kości piętowej, a także odruch środkowo-podeszwowy zanikają; można zwiększyć odruch kolanowy (patrz).

Nerwoból i zapalenie nerwu S. i. należy różnicować przede wszystkim z kiłowymi zmianami korzeni nerwów rdzeniowych (patrz Kiła, Tabes dorsal), a także z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem splotu lędźwiowo-krzyżowego, zapaleniem poliradiculo-nerwu i szeregiem innych chorób, przy których występuje ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej i pośladkowej. W zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych (patrz. Zapalenie korzonków nerwowych) bóle są zwykle obustronne i wykraczają poza unerwienie N przez S., w płynie mózgowo-rdzeniowym (patrz) możliwa jest pleocytoza. Zapalenie splotu lędźwiowo-krzyżowego (patrz Splot lędźwiowo-krzyżowy) różni się lokalizacją bólu w okolicy pośladkowej i przedniej części uda, często obserwuje się utratę masy mięśni uda i podudzia, a także zmniejszenie odruchów kolanowych i Achillesa. Zapalenie poliradiculoneuritis (patrz zapalenie wielonerwowe) charakteryzuje się licznymi uszkodzeniami nerwów obwodowych, czasami dysocjacją białkowo-komórkową i ksantochromią płynu mózgowo-rdzeniowego. Przy przewlekłym i nawracającym przebiegu należy wykluczyć choroby kręgosłupa i narządów miednicy. Bolesność w okolicy lędźwiowo-krzyżowej z obciążeniem osiowym jest charakterystyczna dla gruźliczego zapalenia stawów kręgosłupa (patrz), a podczas opukiwania krętarza większego uda i pięty - w przypadku zapalenia kręgosłupa (patrz). Przy lokalizacji bólu w okolicy pośladków należy wykluczyć obecność patolu. ognisko w miednicy małej (guz, zapalenie przymacicza, zgięcie macicy itp.).

W ostrym okresie, pod warunkiem leżenia w łóżku, wykonuje się zabiegi termiczne na kości krzyżowej lub udach w postaci poduszek rozgrzewających i tynków musztardowych, brzegów, solluksów, lekkich kąpieli, diatermii itp. W połączeniu ze środkami przeciwbólowymi. Z intensywnym bólem uciekają się do dożylnego podawania 0,5% roztworu noworodiny lub w przypadku blokady nowokainy (patrz). Efekt przeciwbólowy występuje również przy domięśniowym podaniu witaminy Bg i nokakoiny infiltracji skóry według Astvatsaturova. Fizjoterapia ma szerokie zastosowanie: promieniowanie ultrafioletowe w bardzo ciemnych dawkach, prądy Bernarda, galwanizacja jonowa nowokainą, jodkiem potasu lub litem w okolicy kości krzyżowej lub uda. Przy uporczywym bólu pozytywny efekt daje okołonerwowe wstrzyknięcie izotonicznego roztworu chlorku sodu zmieszanego * z 0,25% roztworem nowokainy lub zewnątrzoponowe podanie tych samych roztworów. Z zapaleniem nerwu proksymalnego odcinka S. i., Związane z osteochondrozą kręgosłupa, noszeniem pasa mocującego, trakcją (patrz), aw niektórych przypadkach pokazano operację. W przypadku przedłużających się i nawracających postaci zapalenia nerwu wykazana jest godność - kury. leczenie czynnikami balneologicznymi: kąpiele siarkowodoru, w tym kąpiele termalne (Soczi-Matsesta), kąpiele radonowe (Tskhaltubo), kąpiele siarkowe, terapia borowinowo-borowinowa, aplikacje parafinowe i ozonowo-kerytowe (Piatigorsk, Saki, Evpatoria, Odessa itp.).

Rokowanie z terminowym leczeniem jest korzystne. Jednak nawroty są częste. Trwała niepełnosprawność występuje rzadko.

Aby zapobiec nawrotom choroby, hipotermii lub przegrzaniu, należy unikać nadmiernego obciążenia kręgosłupa. Podczas prac związanych z niekorzystnymi warunkami (wilgoć, zimno, wymuszona pozycja ciała itp.) Należy ściśle przestrzegać środków zapobiegawczych. Wczesne wykrycie chorób żeńskich narządów płciowych jest konieczne w celu szybkiego zapobiegania i leczenia powikłań. Badanie kliniczne ma ogromne znaczenie w zapobieganiu nawrotom choroby i przechodzeniu postaci łagodnych do ciężkich.

Przy określaniu stopnia niepełnosprawności bierze się pod uwagę częstotliwość i czas trwania nawrotów, ich związek z charakterem i warunkami pracy.

Guzy można znaleźć na dowolnym poziomie S. Nek-ry z nich, na przykład nerwiak (patrz) i nerwiakowłókniak (patrz), wypychają lub odsuwają na bok nienaruszone wiązki włókien nerwowych. Czasami na przykład guz. tłuszczak (patrz), nacieka celulozę wewnątrz pnia S. Inne guzy, na przykład złośliwy nerwiak nerwiaka (patrz Neurinoma) i mięsak (patrz), naciekają tkanki, atakują krocze i niszczą włókna nerwowe.

W przypadku guzów, które nie kiełkują wiązek włókien nerwowych, klina, obraz zwykle rozwija się powoli. Ból z reguły nie występuje, odczucia parestezji są nieistotne, a zaburzenia przewodzenia są nieistotne. Guzy z naciekającym wzrostem rosną szybko, w klinie, na obrazie zaznaczono ból, utratę wrażliwości i ruchy.

Leczenie jest szybkie. Usunięcie guzów, które nie wyrastają w pęczki nerwowe, można przeprowadzić bez resekcji pęczków nienaruszonych, aby żyto atraumatycznie izolować epineurium po nacięciu i złuszczać z guza. Zwykle w wyniku leczenia chirurgicznego nie dochodzi do utraty wrażliwości i ruchu. Guzy z naciekiem są wycinane wraz z pniem nerwu w zdrowych tkankach.

Nawroty po resekcji pojedynczych, nie naciekających guzów są zwykle rzadkie. Po operacji guzów składających się z wielu węzłów, na przykład z neurofibromatozą (patrz), częste są nawroty, czasem złośliwe, przyspieszenie wzrostu pozostałych węzłów, pojawienie się nowych węzłów nowotworowych w innych obszarach ciała. Prognoza dotycząca złośliwych guzów S. z N. niekorzystny.

Bibliografia: Bogolepov NK, itp. Choroby układu nerwowego, s. 197, M., 1956; Grigorovich KA Chirurgiczne leczenie uszkodzenia nerwów, JI., 1981; Eremeev V.S. i Eremeeva A.A. Do mechanizmu troficznego wpływu nerwu ruchowego na mięśnie szkieletowe, Fiziol. chylić się. ZSRR, t. 59, nr 10, s. 1494,1973; Kaverina V. V. i Rozhkov E. N. Topograficzne i anatomiczne związki nerwu kulszowego z nerwami okolicy pośladkowej, Uchen. aplikacja. Petrozavodsk, un-that, t. 19, v. 7, s. 63,1973; Kanareikin K. F. Bóle lędźwiowo-krzyżowe, str. 18, M., 197 °; Krol MB i Fedorova EA Basic neuropathological syndromes, s. 76, 199, M., 1966; JI około c do i y D. N, Fundamentals of topographic anatomy, M., 1953; Multivolume Guide to Neurology, wyd. S. N. Davidenkova, t. 1, ks. 1, str. 307, M., 1955, tom 3, ks. 1, str. 117 M., 1962; Doświadczenia medycyny radzieckiej w czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-1945, t. 20, s. 31 M., 1952; R at z e c do i y I. I. Wegetatywne zaburzenia nerwowe, str. 210, M., 1958; Triumfov A. V. Miejscowa diagnostyka chorób układu nerwowego, s. 231, JI, 1974; Płaskie I. M. Do zagadnienia anatomii układu krążenia kończyny dolnej osoby z uszkodzeniem nerwu kulszowego, w książce: Actual. pytanie patol. narządy krążenia, s. 126, Barnauł, 1971; F u-t er DS Lumbosacral radiculitis, M., 1940; Shamburov D. A. Ishias, s. 46 M., 1954; S eddon H. J. Surgical disorder of the peripheral nerves, Edinburgh, 1972; Sunderland S. Nerwy i urazy nerwów, s. 1161, Edinburgh-L., 1972; V i 1 1 i g e r E.Die periphere Innervation, Bazylea - Stuttgart, 1957.

K. F. Kanareikin; K. A. Grigorovich (traumatyczny, onc.), N. V. Krylova (an.).